Pan Andrzej Adamczyk
Minister Infrastruktury
Dot.: Realizacja projektów drogowych i kolejowych
Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa wraz z Polskim Związkiem Pracodawców Budownictwa w sposób stały i konsekwentny monitorują sytuację rynkową jak i podejmują działania w kierunku poprawy warunków prowadzenia działalności budowlanej w Polsce.
Od szeregu miesięcy wspólnie z Ministerstwem Infrastruktury oraz Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad, dyskutujemy nad złożonym zagadnieniem waloryzacji kontraktów, zarówno w ujęciu mechanizmów do zastosowania na przyszłość jak i w zakresie kontraktów zawartych w minionych dwóch latach.
Sytuacja rynku budowlanego w przeciągu ostatnich kilku lat stała się skomplikowana i trudna. Nie można nie dostrzegać narastającego trendu wzrostowego cen w zasadzie wszystkich rodzajów materiałów (w szczególności asfaltów, kruszyw, stali, cementów, materiałów ceramicznych, ale nie wyłącznie) i wyrobów budowlanych oraz sprzętu. Nie bez znaczenia dla kondycji branży pozostaje także poważny wzrost cen paliw, zwiększający koszty transportu i samych robót, mający charakter zjawiska trwałego. Coraz powszechniejsze problemy kadrowe utrudniają i znacząco podnoszą koszty realizacji inwestycji. Procesy te nie były możliwe do precyzyjnego przewidzenia a tym bardziej skalkulowania i oszacowania wówczas, gdy wykonawcy składali oferty w roku 2016 czy nawet 2017.
Wszystkie te zdarzenia makroekonomiczne powodują, iż sytuacja finansowa wielu firm budowlanych permanentnie i znacząco pogarsza się. Staje się to udziałem zarówno firm dużych realizujących największe inwestycje i posiadających znaczące portfele zleceń, jak i firm średnich oraz tych mniejszych, występujących zazwyczaj jako podwykonawcy lub co najwyżej wykonawcy niewielkich zamierzeń inwestycyjnych. Pozwala to na przyjęcie tezy, iż problem płynności finansowej branży budowlanej nabiera wymiaru sektorowego, niezależnie od wymiaru uczestnictwa danej firmy na rynku usług budowlanych.
Mając powyższe na uwadze, przyjrzeliśmy się w minionym czasie stopniowi wykorzystania instrumentów, którymi już dysponują inwestorzy publiczni – zwłaszcza GDDKiA oraz PKP PLK S.A., to jest instrumentom kontraktowym. Konsekwentne stosowanie niektórych z nich pozwoliłoby w naszej ocenie skutecznie rozwiązać szereg wyzwań związanych ze zmianami sytuacji na rynku oraz dodatkowymi kosztami, które te zmiany generują. W świetle naszych obserwacji, wciąż w niewielkim zakresie wykorzystywane są już istniejące na gruncie zawartych kontraktów publicznych mechanizmy korekty wynagrodzenia. Pomimo tego, iż kontrakty zawierane przez m.in. GDDKiA i PKP PLK S.A. przewidują w swojej treści postanowienia pozwalające na przynajmniej częściową rekompensatę wpływu opisanych powyżej zjawisk makroekonomicznych na koszty wykonawstwa robót, to jednak ich wykorzystywanie w praktyce ma miejsce sporadycznie.
Znacząca większość kontraktów infrastrukturalnych została zawarta w oparciu o zmodyfikowane Warunki Kontraktowe FIDIC. Zwróciliśmy uwagę, że kontrakty te zawierają m.in.:
· klauzule waloryzacyjne, jak i regulacje dotyczące tzw. Kosztu (subklauzula 1.1.4.3. Warunków Kontraktu) umożliwiające pewne urealnienie kosztów realizacji inwestycji,
· klauzule dotyczące rozkładu ryzyk obciążających strony (subklauzula 17.3.), oraz
· klauzule regulujące następstwa wystąpienia danego ryzyka (subklauzula 17.4.).
W realiach poszczególnych kontraktów dostrzegalna jest swoista niechęć lub nadmierna ostrożność zamawiających w stosowaniu ww. instytucji. Dotyczy to w szczególności zapłaty Kosztu. Klauzule umowne umożliwiają bowiem dokonanie zapłaty wszelkich uzasadnionych i udokumentowanych wydatków poniesionych przez Wykonawcę bezpośrednio na Placu Budowy, bez narzutów i innych obciążeń, wraz z podatkiem VAT. Tym samym, pomimo istnienia takiej możliwości, w praktyce nie jest wykorzystywane instrumentarium, którego intencją wprowadzenia było zrekompensowanie wykonawcom dodatkowych kosztów realizacji robót, w wydłużonym czasie spowodowanym ryzykami np. badaniami archeologicznymi czy niesprzyjającymi warunkami pogody.
W związku z tym, zwracamy się do Pana Ministra z informacją o naszych spostrzeżeniach dotyczących obserwowanego zjawiska. Zastosowanie wskazanych powyżej instrumentów umownych, a zwłaszcza klauzuli 1.1.4.3 dotyczącej Kosztu, jakkolwiek nie będzie stanowiło uniwersalnego remedium na wszystkie problemy związane z realizacją kontraktów, może stanowić istotne ułatwienie i usprawnienie w procesie realizacji inwestycji. Tym samym oddziaływać będzie korzystnie także na sytuację inwestorów, zmniejszając ryzyko opóźnień czy też niewykonania inwestycji.
Barbara Dzieciuchowicz
Prezes Zarządu OIGD
Jan Styliński
Prezes Zarządu PZPB